مشروطه های مشروط - دَبی بلاگ

نام قاجار در تاریخ ایران با خیانت، وطن فروشی و غارت گره خورده است اما باید بدانیم اولین نهاد تصمیم گیر که امروزه به نام مجلس می شناسیم، در زمان همین شاهان بی مقدار شکل گرفت؛ پادشاهان مستبد، خودرأی، بیدادگر و نابخردی که هم زمان با رشد و پیشرفت روزافزون جهان راستا عکس را پیمودند و کشور را به ورطه انحطاط و نابودی کشاندند.

اگر از مجلس مهستان یا (عظیم ترینان) در حدود 173 سال پیش از میلاد مسیح و در زمان مهرداد اول اشکانی بگذریم، پس از تهاجم خانمان سوز اعراب به ایران، این نهاد برخاسته از مردم تا یک قرن پیش به تأخیر افتاد.

سیداحمد کسروی تبریزی بیداری ایرانیان را عامل اصلی ایجاد مشروطه می داند؛ درواقع پیوستگی و ارتباطات میان ایران و اروپا در دوره ناصرالدین شاه فراوان شد و امکانات زیادی اعم از پلیس، ضرابخانه، اداره پست، تلفن و ... از اروپاییان گرفته شد. حاجی میرزا آغاسی وزیر شایسته محمدشاه و نیز امیرکبیر در زمان ناصرالدین شاه از وزرای مؤثر قاجاریان بودند که خدمات ماندگاری از خود بر جای گذاشتند.

مهدی ملک زاده پزشک و مورخ اصفهانی که پدرش ملک المتکلمین پس از به توپ بستن مجلس، مقابل چشمان محمدعلی شاه به قتل رسید، به نقل از سیدجمال الدین اسدآبادی می گوید: ای مردم تا زمانی که شما مستبدین بی رحم را آقا و سرور خود می دانید هیچ گاه روی خوشبختی و سعادت نخواهید دید.

آری؛ عوامل داخلی و خارجی زیادی از به چوب بستن بازرگانان توسط علاءالدوله حاکم تهران، ایجاد بانک روسی در قبرستان مسلمانان، حادثه نوز بلژیکی، قتل گریبایدوف و واگذاری امتیازات مهم و حیاتی که آثار ویرانگر و جبران ناپذیر آن هنوز هم باقی است، باعث شد چند تن از علمای عظیم و شجاع به همراه شماری از روشنفکران پس از اعتراضات گسترده شروطی را به پادشاه ارائه کنند که سبب شد تا انتها مظفرالدین شاه در مردادماه 1285 خورشیدی و تنها چند روز قبل از مرگش با امضای تاریخی خود بر قانون اساسی، عدالت خانه را که با خواسته معترضین به مجلس شورای ملی تغییر یافته بود، تصویب کند و دوره جدیدی از تاریخ ایران شروع شد. نهادی که بیش از یکصد سال هنوز ماندگار است و فرازوفرودهای مهمی در تاریخ ایران داشته است.

در حال حاضر بیشتر کشورهای جهان دارای مجلس قانون گذاری هستند و نظر به دایره اختیاراتی که قانون اساسی هر کشور اجازه می دهد، گستره تأثیر آن ها متفاوت است. از مجالسی که نخست وزیر عزل می کنند تا پادشاه ... و یا اینکه مجالسی که تحت تأثیر حاکمان مستبد قرار دارند و درواقع منتصب و منتخب گروه های قدرت هستند و مردم صرفا محکوم به انتخاب هایی بوده اند که پیش روی داشته اند.

مجلس از ابتدای مشروطه تا به امروز تحولات بسیاری را در ایران پشت سر گذاشته است اما اینکه این نهاد مهم قانون گذاری و کنندگان آن طی این مدت چقدر مؤثر، خنثی و یا بی عرضه بوده اند را تاریخ به قضاوت خواهد نشست.

شاید پرداختن به کلیه ادوار مجلس و دستاوردهای آن ها و نیز سلطه حاکمان برای انتخاب افرادی که موردنظر آنان بوده از مجال این نوشتار خارج باشد اما در طول 72 سال عمر مجلس و 24 دوره مشروطه تا شروع انقلاب اسلامی این نهاد مهم تحولات زیادی را پشت سر گذاشته است.

ابوالحسن عمیدی نوری، روزنامه نگار، وکیل دادگستری و کننده مجلس شورای ملی در زمان پهلوی در کتاب خاطراتش با عنوان یادداشت های یک روزنامه نگار می نویسد:

پس از مجلس چهارم که تنها انتخابات آزاد ایران بود دیگر در 9 دوره انتخابات زمان رضاشاه کسی اعتقاد نداشت که در ایران انتخاباتی برای تشکیل مجلس شورای ملی به عمل می آید، بلکه صورت سازی هایی به نام اخذ رأی و تصدیق آن از طرف اشخاصی به نام انجمن نظار با شرکت فرماندارها به عمل می آمد که آنچه از تهران دستور تلگرافی رمز به فرماندارها داده می شد مورد تصدیق و تصویب قرار داده به نام وکیل مجلس شورای ملی معرفی کنند.

البته نباید به سادگی از کنار این موضوع بگذریم که در دوره چهارم مجلس شورای ملی نخبگان و شخصیت های برجسته، شجاع و باسوادی مانند حسن پیرنیا، دهخدا، سیدحسن تقی زاده، مصدق، حسین پیرنیا، سیدحسن مدرس و ... حضور داشتند.

هرچند درنهایت مجلس قانون گذاری علیرغم آنچه اهداف بنیان گذاران آن بود و در مقابل استبداد و وطن فروشی شاهان قاجار شکل گرفته بود و باید در بالاترین مقام تصمیم گیری باشد، جامه عمل نپوشید و درگذر زمان دستاوردهای مردان شجاعی که خونشان برای مشروطیت ریخته شد، در دل تاریخ گم شد و به سراشیبی سقوط رفت و میراث پرچم آزادی به زیر کشیده شد و جوانه بذری را که در دل تاریکی کاشته شده بود خشکاندند.

سخنی به گزاف نیست که بگوییم رویداد مهمی مانند ملی شدن صنعت نفت هم اگر با فشار افکار عمومی همراه نبود، هیچ گاه به تصویب نمی رسید.

طومار پرونده مجلس بیست و چهارم را مردم ایران در انقلاب سال 57 درهم پیچیدند و دوران جدیدی از مجلس با نام شورای اسلامی شکل گرفت؛ مجلسی که 10 دوره چهارساله آن را پشت سر گذاشتیم و اکنون دوره یازدهم را شروع نموده ایم. هرچند در مقطع کنونی قضاوت برای کارنامه مجلس شورای اسلامی خیلی زود است و فارغ از نظرات و دیدگاه های خود کنندگان و یا طرفداران و همفکران آن ها که عموماً سیاسی و جانب دارانه است اما بهترین قاضی برای آنالیز دستاوردهای این کنندگان، در حال حاضر خود مردم حوزه انتخابیه هستند.

اینکه مجلس به عنوان یک نهاد قانون گذار و ناظر بر اجرای قانون چقدر به وظایف خود عمل نموده است از جنبه های مختلف قابل آنالیز است. در کشور ما معمولاً شخصی که قصد کاندیداتوری برای مجلس دارد، افرادی از شخصیت های مختلف را اطراف خود گرد می آورد تا با استفاده از دایره نفوذ و نمد آن ها کلاهی برای خود درست کند، به ویژه در حوزه هایی که اقوام و مذاهب مختلف اقامت دارند از هرکدام شخصی به عنوان نماد و سمبل آن قوم یا مذهب وجود دارد.

از صنوف مختلف اعم از دولتی ها و غیردولتی ها با نیات مختلف اطراف نامزدهای کنندگی را احاطه می کنند و در طول حدود یک سال تبلیغات محسوس و نامحسوس بعضی از کاندیداها در شعارها و وعده های خود موضوعاتی را می گنجانند که نه تنها در ید اختیارات او نیست که به جد مضحک است.

از آن روی به موارد فوق اشاره شد که بگوییم ساختار و حوزه اختیارات و وظایف کنندگی با آنچه در عمل مشاهده می گردد و نیز امروزه هم وجود دارد، متفاوت و به شدت در تضاد است.

با یک آنالیز میدانی در حوزه های انتخابیه در مورد کنندگان و مجلس در طول ادوار مختلف تحلیل هایی وجود دارد که قابل تأمل است:

سیاسیون اعم از دو جناح سیاسی غالب، معمولاً از یک یا دو دوره مجلس در طول 10 دوره و 40 سال عملکرد کنندگان خاطرات ماندگاری دارند و اعتقاد بر این است که بجز یکی دو دوره و یک یا چند کننده دیگران عملکرد مؤثری نداشته اند و این نشان می دهد که مردم در بسیاری اوقات انتخاب اشتباه داشته اند و فریب شعارها را خورده اند و یا حتی به سادگی بازی خورده اند.

در میان مردم اوضاع اندکی دردناک تر است؛ جایی که بعضی کنندگان آن قدر ضعیف بوده اند که حتی نام آن ها هم از تاریخ شفاهی مردم محو شده است. هرکس به فراخور دانش، حوزه شغلی و سن، به ندرت از کننده ای یاد می نماید که خدمات ارزنده و تأثیرگذاری داشته است.

تجربه انتخابات مجلس نشان داده است بعضی کنندگان وظایف اصلی خود را به حاشیه برده و درگیر موضوعاتی شده اند که به هیچ وجه مربوط به وظایف آن ها نیست. اصولاً افرادی که در زمان انتخابات در اطراف کننده جمع می شوند و حکم مشاوران وی را حتی در صورت برنده شدن و راه یابی به بهارستان دارند، کنندگان را به حاشیه می برند.

کننده ای که فقط چهار سال فرصت خدمت دارد، عملاً درگیر تسویه بدهی های مادی و معنوی می گردد که خواه ، ناخواه در زمان تبلیغات برایشان به بار آورده اند و برآورده نشدن آن آسیب های بیشتری برای خود کنندگان دارد. درواقع کننده عموماً درگیر مسائل تحمیلی مانند موضوعات انتصاباتی و اقتصادی می گردد که به هیچ روی به وی مربوط نیست.

اوضاع زمانی اسفناک می گردد که بدانیم اگر دولت و مجلس از دو جناح سیاسی رقیب باشند تا جایی که بتوانند به همدیگر می تازند و همدیگر را متهم به کم کاری، سیاسی کاری و افشاگری از ضعف های یکدیگر می کنند و اگر هر دو از یک تفکر باشند، هم افزایی جدی و البته گاه غیرمنطقی و نامعقولی در تائید همدیگر دارند تا حدی که در این زد و بندهای سیاسی کسی مردم و منافع آن ها را به خاطر نمی آورد.

اتفاقات مهمی که در تصمیمات نابخردانه بعضی دولت ها روی داده و خسارات جبران ناپذیری برای مردم نگون بخت به بار آورده، نشان داده است که بعضی کنندگان منافع و مصالح شخصی و جناحی را بر منافع مردم ترجیح می دهند و چنین است که دیوار بی اعتمادی بلندی شکل می گیرد و سخن گفتن از مردم، ملعبه دست بعضی سیاسیون می گردد و بعضی واژه ها معنی عکس پیدا می نماید.

البته در طول یکصد سال تاریخ مشروطه کنندگان شجاع و بی پروا هم بوده اند که وجدان کاری خود را نفروخته و شرافت انسانی را به بوته حراج نگذاشته اند و تا حدی به مردم و عهد و پیمانی که بسته اند وفادار مانده اند و تصویر مردمان رنج کشیده شهر و دیارشان آنان را از دل بستن به منافع شخصی و تعلقات دنیوی بازداشته است؛ اما شاید بعضی که به شرف کنندگی نائل می شوند نمی دانند که شاید این خاطرات ننگینی که از خود برجای می گذارند، از حافظه مردم کمرنگ و یا زدوده گردد اما تاریخ، مشروطی، بی عرضگی و بزدلی آنان را ثبت خواهد نمود و برای نسل های بعدی به یادگار خواهد گذاشت.

با همه شرایط نکته مهم اینجاست که در میان این گیرودارهای سیاسی تنها کسانی که به ورطه فراموشی سپرده می شوند، خود مردم هستند و یکی از معماهای حل نشده و درام های تلخ این سرزمین این است که پس از هر بار انتخابات توبه نامه ای می نویسند که به فلان تفکر یا شخص اعتماد نکنند اما حقیقت این است که شوربختانه هر بار تاریخ تکرار شده است.

به امید روزی که کنندگان، مایه افتخار مردم باشند و از خود کارنامه ماندگاری باقی گذاشته و مرهمی برای زخم های کهنه این دیار باشند و نزد خدای خود و مردمانی که دیرزمانی آن ها را وکیل و امین خود دانسته بودند مشروط نشوند.

bestcanadatours.com: مجری سفرهای کانادا و آمریکا | مجری مستقیم کانادا و آمریکا، کارگزار سفر به کانادا و آمریکا